Tijdelijke contracten, veel bedrijven en instellingen werken ermee. Volgens de wet mogen werkgevers maximaal drie keer een tijdelijk contract aanbieden, daarna moeten ze verplicht overgaan op een vast contract. Op universiteiten gebeurt dit te weinig, vinden docenten, vakbonden en actiegroepen.

Onderwijs én onderzoek

Voor hoogleraren en universitair (hoofd)docenten speelt dit probleem minder: zij hebben vaak een vast contract. Maar de meeste junior-docenten moeten na maximaal drie tijdelijke contracten weer plaatsmaken voor nieuwe junior-docenten, die precies hetzelfde werk gaan doen. Op sommige universiteiten heeft wel 90 procent van de junior-docenten een tijdelijke aanstelling, volgens cijfers van het Rathenau Instituut. En dat terwijl ze structureel werk doen.

Om een vaste aanstelling te krijgen, moeten docenten naast onderwijs geven ook (PhD-)onderzoek doen. Universiteiten krijgen hun financiële steun van de overheid namelijk deels op basis van onderzoekstijd. Maar de afgelopen jaren is het aantal universitaire studenten enorm gestegen. Daardoor bleef de financiële steun voor onderzoek achter bij het aantal studenten. 

Groei studies

Junior-docent Paula Vermuë begon in februari 2020 met lesgeven aan de UvA. Momenteel geeft ze meerdere vakken van de bachelors Culturele antropologie en ontwikkelingssamenwerking en Interdisciplinaire sociale wetenschap (ISW). Antropologie wordt sinds een paar jaar óók in het Engels aangeboden, waardoor er veel meer internationale studenten op afkomen. “In een paar jaar tijd ging de instroom van Antropologie van 80 naar 250 studenten”, vertelt Paula. “Eerst waren er maar twee junior-docenten nodig. Toen ik begon waren dat er zeven, afgelopen september zelfs twaalf.”

Ook ISW is flink gegroeid, omdat dit – samen met Sociale geografie – de enige niet-tweetalige studie is binnen de faculteit Maatschappij & Gedrag aan de UvA. Dat vinden Nederlandse studenten juist aantrekkelijk. 

Geen doorgroeimogelijkheden

Paula’s contract werd telkens verlengd met één jaar. Officieel weet ze niet of ze in september nog een baan heeft, maar ze denkt van wel. “Dat zou dan mijn laatste jaar zijn. Ik kan me niet verder ontwikkelen en heb geen doorgroeimogelijkheden. Dat is best demotiverend. Het liefst zou ik een PhD doen, maar er zijn weinig plekken.”

Paula heeft al veel collega’s noodgedwongen zien vertrekken. Het komt ook voor dat medewerkers gevraagd worden op onbetaald verlof te gaan, om later weer op dezelfde tijdelijke baan te solliciteren. Of ze hoppen van universiteit naar universiteit. Aan Het Parool vertelde een docent Politicologie dat hij de overstap had gemaakt naar de VU, waar hij wél meteen een contract van vier jaar kreeg.

Onbetaald overwerk

De tijdelijke contracten brengen stress en onzekerheid met zich mee. Junior-docenten maken overuren, krijgen burn-outs of worstelen om rond te komen. Een huis kopen? Dat is al lastig in Amsterdam en zonder vast contract helemaal. Ook komen junior-docenten uit het buitenland in de knoop met hun visum als ze geen vast contract hebben. Actiegroep Casual UvA wijst het universiteitsbestuur hier al langer op. Paula: “De universiteit erkent wel dat het anders moet. Maar er wordt toch snel gezegd: “Ja, zo is het systeem nu eenmaal.”

Zelf maakte ze – vooral in het eerste jaar – ook veel overuren. Sommige weken werkte ze wel zes dagen, terwijl ze maar voor drieënhalve dag betaald kreeg. “En dan geven we college over gelijke kansen en Karl Marx. Daar gedraagt de universiteit zich niet echt naar…”

Junior-docenten worden bijvoorbeeld niet betaald voor het kijken naar hoorcolleges. Terwijl ze daar wel praktijkcolleges over moeten geven. Als je drie vakken per week geeft, met wekelijks twee hoorcolleges, zijn dat dus twaalf onbetaalde uren. “Daarom kijk ik de hoorcolleges nu niet meer”, bekent Paula.

Ook voor het beantwoorden van mails worden junior-docenten niet betaald. Paula: “Wat me vooral frustreert, is dat de UvA steeds zegt: “Ja, je maakt overuren, maar dat is een investering in je toekomst.” Een investering waarin? In mijn derde jaar? De kwaliteit van het onderwijs lijdt onder de tijdelijke contracten. Als junior-docent kun je geen langdurige projecten beginnen en niets opbouwen. Na drie jaar wordt je plek ingenomen door een nieuwe docent zonder ervaring. Zo gaat er veel kennis verloren.”

Demonstratie en nakijkstaking

Tijd voor actie, vonden veel junior-docenten van meerdere opleidingen. Op donderdag 31 maart kondigden Paula en haar collega’s aan dat ze gingen protesteren. Vrijdag 1 april hielden ze een demonstratie bij het Maagdenhuis, waar eerder historische protesten werden gehouden. De eisen: meer vaste contracten, openheid over de werklast en ruimte voor professionele ontwikkeling. “We willen waardigheid, respect en fatsoenlijke betalingen voor iedereen”, schreef Casual UvA in een brief aan het College van Bestuur.

Ook kondigde de actiegroep een nakijkstaking aan. Tot het eind van het semester beoordelen ze geen opdrachten van studenten. Het onderwijs gaat wel gewoon door. Tot nu toe doen docenten van de opleidingen Antropologie, Sociologie, Politicologie, ISW, Sociale geografie, Future Planet Studies, Bèta-gamma en Communicatiewetenschappen mee. Paula verwacht dat er nog meer studies volgen.

Solidariteit van studenten

Ook docenten met een vast contract tonen solidariteit. Net als veel studenten. Dat heeft Paula positief verrast. “Ik dacht dat veel studenten leefden voor hun cijfers, maar ze zijn juist allemaal super begripvol.” Via de mail en in werkcolleges brachten de actievoerders hun studenten op de hoogte van de nakijkstaking en de reden hiervoor.

“In de antropologie spreken we van the weapons of the weak”, legt Paula uit. “Wij staan onderaan de ladder van de universiteit. Wat zijn onze wapens? Lesgeven en cijfers geven. We zijn goede docenten en willen niet dat het onderwijs eronder lijdt, dus blijven we lesgeven. Maar met cijfers geven kunnen we voorlopig wel stoppen, om de druk op het bestuur op te voeren.” Hoe lang de nakijkstaking zal duren? “Totdat het CvB een antwoord geeft waar we tevreden mee zijn”, zegt Paula.

Reactie College van Bestuur

De woordvoerder van het CvB, Yasha Lange, reageert begripvol op de nakijkstaking. “We delen de zorgen van de junior-docenten en zijn ook al langer met Casual UvA in gesprek. We willen werken aan een nieuw docentenbeleid met een betere balans tussen tijdelijke en vaste aanstellingen. Onderwijs is inderdaad een structurele taak aan de universiteit, daar past een structurele aanstelling bij. Dat ontbreekt nu nog in de cao.”

De cao-onderhandelingen zijn momenteel in volle gang. Yasha hoopt dat er voor de zomer meer duidelijkheid is. Wel voegt hij toe dat de tijdelijke contracten niet alleen een issue zijn op de UvA. Daarnaast benadrukt hij het belang van meer onderzoeksfinanciering vanuit de overheid.

Positieve ontwikkeling

“Dat zijn mooie woorden”, zegt Paula. “Maar het blijven lege beloftes. Waar zijn de concrete plannen? Wanneer verandert er écht iets?” Desondanks heeft de junior-docent vertrouwen in een goede afloop. “De nakijkstaking heeft al een hoop goede gesprekken losgemaakt. Ook is er weer solidariteit opgebouwd tussen collega’s onderling, en tussen docenten en studenten. Dat is een positieve ontwikkeling. Nu bekijken we stap voor stap hoe het verdergaat."

Door: Nationale Onderwijsgids / Bente Schreurs